Selasa, 23 April 2013

makalah bahasa jawa kelas 5 sd



Piwulang 1
Kasenengan

A.      Ayo Ngrungokake
Standar Kompetensi       : Mampu mendengarkan dan memahami ragam wacana lisan berupa pesan langsung dan cerita tokoh wayang
Kompetensi Dasar           : Mendengarkan cerita tokoh wayang Werkudara
Indikator                              : Menyimak bacaan yang dibacakan teman tentang tokoh Werkudara, menjelaskan watak tokoh Werkudara, Menyimpulkan isi bacaan

Ngrungokake cerita tokoh wayang Werkudara

Raden Werkudara

                Werkudara iku putra Pandhu Dewanata lan Dewi Kunthi, kang nomer loro. Werkudara uga dadi panenggakin Pandhawa. Nalika lair kabuntel bungkus, kebuntel ari-arine bayi.
                Kaelokaning jagad, bayi kang isih bingkus iku pranyata madal sakathahing gegaman. Manut pamawase Begawan Abiyasa si jabang bayi bungkus supaya kasingkirake menyang Setra Gandamayit. Dene para sesepuh Ngastina padha sarujuk. Sabanjure, jabang bayi bungkus kaleksanan dedunung ing alas. Bayi bungkus saya suwe saya gedhe. Yen ngglundhung ngiwa nanggor wit gedhe, wite ambruk sanalika. Yen ngglundhung natap watu, watune pecah ambyar sanalika.
                Kedadeyan iki ndayani lan mrebawani nganti tumekaning Kahyangan. Bathara Guru dhawuh marang Bathara Narada supaya turun ing ngarcapada niti priksa anane gara-gara ing Kahyangan. Tindake gegancangan enggala tekan alas setra Gandamayit. Ing kono meruhi ana bayi bungkus glundhang-glundhung, ngiwa nengen nrajang apa bae ajur mumur tan mangga puliha. Bathara Narada dhawuh Gajah Sena supaya mrawasa bungkus kuwi.
                Bungkus ditujes nganggo gadhinge kang lincip mingis-mingis ora preduli dadine mengko. Bareng gadhing tumancep, sakala bungkus pecah byak sigar dadi loro. Bebarengan karo pecahe bungkus, Gajah Sena sanalika musna.
                Ora gantalan suwe mak jleg ana pawongan gung aluhur, godheg wok, simbar jaja anjenggereng ngedab-edabi, karo gereng-gereng swarane, gumleger nggegirisi. Kukune ing jempol tangan kekarone malihane gadhinge Gajah Sena kang sabanjure diarani kuku Pancanaka. Bathara Narada enggal nemoni lan manembrama marang pawongan gedhe dhuwur, paring andharan yen sing nulungi bungkus iya Hyang Narada jalaran dinuta Hyang Guru. Dene pawongan kaparingan jeneng Bratasena iya Werkudara, iya Bima Sena.
                Bathara Narada banjur paring katrangan urut-urutaning lelakoning Bratasena. Durung rampung anggone paring dhawuh, gumrojog tanpa larapan, rawuhe Bathara Bayu sumusul Bathara Narada atur katrangan dinuta Hyang Guru angaku putra lan maringi piandel arupa aji marang Bratasena, kang aran aji Ketuglindhu. Dayane yen diwatek bisa mlaku banter banget pindhane angin. Gandheng wis diaku putra, mula Bratasena uga aran Bayuputra.
                Durung rampung anggone imbal wacana dewa loro lan Bratasena, kasusul sowane kawula Ngastina kautus Prabu Pandhudewanata.
                Sabanjure utusan kadhawuhan bali menyang Ngastina karo ndherekake Bayuputra, dene dewa lelorone bakal kondur menyang Kahyangan.
                Bratasena nerusake lakune. Satekane praja, dheweke kapapag para nayaka praja banjur kalarapake ngadhep Pandhudewanata. Tekane Bratasena ndadekake renaning panggalihe Prabu Pandhudewanata.

Gladen
Wangsulana pitakon-pitakon iki kanthi patitis !
1)      Werkudara iku putrane sapa ?
2)      Apa sebabe ing Kahyangan ana gara-gara ?
3)      Apa perlune Bathara Narada tumurun menyang ngarcapada ?
4)      Kepriye mula bukane bungkus bisa pecah ?
5)      Apa sebabe Prabu Pandhudewanata rena penggalihe ?


B.      Ayo Micara
Standar Kompetensi       : Mampu mengungkapkan pendapat dan perasaan untuk menanggapi permasalahan dan melakukan wawancara sesuai dengan unggah-ungguh
Kompetensi Dasar           : Melakukan wawancara
Indikator                              : Menyusun pertanyaan wawancara, menyusun hasil wawancara secara tertulis, menceritakan hasil wawancara

Nglakokake wawancara
Wacanen kang premati !
                Wawan ditugasi gurune supaya wawancara karo kesenengan utawa hobi. Wawan duwe kanca liya sekolah sing duwe hobi renang, arane Yosi. Wawan wis nyepakake pitakonan-pitakonan ana ing buku cathetane. Ora lali nggawa piranti rekam. Mangkene iki pitakonan-pitakonan Wawan marang Yosi.

Wawan                 : Halo, Yosi !
Yosi                        : Halo Wan. Ana apa iki ?
Wawan                 : Ra pa pa, mung dolan wae. Apa kowe kerep renang mrene ?
Yosi                        : Meh saben dina mrene.
Wawan                 : Apa ora bosen ?
Yosi                        : Ora, Wan. Renang ngene iki wis dadi kesenenganku. Malah yen nganti luwih telung dina ora renang, lara kabeh awakku.
Wawan                 : Kapan olehmu seneng renang ?
Yosi                        : lali aku pase. Pokoke sadurunge sekolah TK aku kerep diajak bapak ibuku menyang kolam renang. Aku dilatih seminggu ping pindho.
Wawan                 : Sasuwene iki apa ya wis tau melu lomba ?
Yosi                        : Kerep, jare pelatihku aku berbakat.
Wawan                 : Kapan lombane?
Yosi                       : Aku kelas papat, melu kelompk pemula anak-anak. Juwara telu. Senengku ora karuan, melu pisanan entuk juwara antar klub.
Wawan                 : sateruse apa kowe sregep latihan ?
Yosi                        : karo pelatihe malah ditambahi wektunw latihan. Maune rong jam dadi telung jam saben latian. Critane digembleng tenan. Latihan fisik, napas, mlayu ngubengi kolam nganti lempe-lempe.
Wawan                 : Wah, berat tenan ya. Apa ya ana hasile latihan nganti kaya ngono ?
Yosi                        : Jelas ana ya. Taun candhake aku melu lomba tingkat propinsi. Ora dak kira eee…wong mujur. Bisa menang juwara loro putri gaya bebas peorangan.
Wawan                 : Wah, elok tenan. Oleh apa saka panitiane ?
Yosi                        : Tropi, piagam karo dhuwit. Saka sponsor diwenehi kaos karo jam tangan anti air. Senengku ra ukur.
Wawan                 : Apa ora ketinggalan sinaumu ?
Yosi                        : Ya, sethithik. Ning wis kebacut seneng eman-eman nglereni. Kanca-kancaku nyilihi cathetan.
Wawan                 : Pancen yen wis hobi, ngalahake liyane. Yen ditenani disregepi nguntungake.
Yosi                        : Bener, aku setuju karo omonganmu
Wawan                 : Yos, apa kowe ya tau ngrasakae mangkel apa anyel ?
Yosi                        : Ya tau, ta ! Kedadeane ngene, aku saka ngomah gugup. Wektu arep latihan persiapan lomba. Tekam kolam renang, eeee,,,,, pengunjunge mbludag. Ana rombongan wisata luwar kota mampir, kamangka bocah sekolah telung bis. Kolame kebak bocah nganthi kaya dhawet. Dadine ra iso maksimal latihane. Gek wektu kurang rong dina. Target wektu gaya bebasku kurang 0,5 detik. Wah jaaaaan, anyel kae. Konsentrasi dadi buyar.
Wawan                 : Terus piye sidane ?
Yosi                        : Kepeksane wektu rong dina diundhakake meneh. Latihan fisik, pernapasan diundhaki sakjam saka biyasane.
Wawan                 : Sinaumu piye ?
Yosi                        : Wah, wis embuh. Ndilalahe pas dina lomba, ulangan batal, jame dianggo nawakake bimbingan belajar saka Primagama.
Wawan                 : Untung, ya. Apa welingmu marang kanca-kanca sing duwe hobi ?
Yoai                        : Tenanana hobi, ning aja nganti nyepelekake sekolah.
Wawan                 : Yos, matur nuwun ya.


C.      Ayo Maca
Standar Kompetensi         : Mampu membaca dan memahami teks bacaan teknik, intensif, dan membaca huruf Jawa
Kompetensi Dasar             : Membaca teknik (teks isi pidato, berita, dialog, dan sebagainya)
Indikator                                : Membaca teks berita, dengan teknik yang tepat, menjelaskan isi berita yang dibaca, membaca dengan Intonasi dan jeda yang tepat

Maca iku ora mung waton ngunekake aksara sebab yen mung ngunekake aksara ora ngerti maknane sing diwaca. Ing pasinanon iki para siswa gladhen maca pawarta basa Jawa. Tujuane wong maca pawarta iku supaya dirungokake wong akeh lan ngerti apa kang diwaca. Supaya ngerti isine, anggone maca ngetrepake :
-          Intonasi        : cendhek dhuwure swara, nggatekake ukara pitakon apa ukara andharan
-          Irama            : aukara iku diwaca cepet apa alon-alon
-          Jeda               : medhote ukara utawa andhege napas
Maca Pawarta
                Pawarta basa jawa sing ditulis ing kalawarti Panyebar Semangat No. 39-26 September 2009 iki, wacanen kanthi swara gandhang, sakelas krungu kabeh. Pawarta iki ana wong hobi olahraga, wusanane bisa ngangkat jenenge, yaiku Chris John.
Chris John Arep Dhuwel
                Anna Maria Megawati, sisihane Chris John, ngandhakakeyen Chris John ora akeh sambat ngadhepi dhuwel lawan Rocky Juarez ing MGM Las Vegas, Nevada, Amerika Serikat, tanggal 19 september iki.
                “Chris John luwih siyap ngadhepi Juarez ing Las Vegas katimbang ing Los Angeles. Ndhisik,” ujare Anna Maria Megawati nalika dihubungi saka Semarang, Rebo kepungkur, sadurunge nyusul Chris John menyang Amerika.
                Manut mantan atlet wushu Jawa Tengah nomer taulo (kerapihan jurus) iku, praupane bojone uga luwih sumringah. Nalika ditakoni perasaane minangka sisihan kang bakal ndeleng bojone dhuwel, Megawati ngandhakake biyasa-biyasa wae. Sanajan, imbuhe, Las Vegs satemene swasanane luwih ‘angker’ dibandhing papan-papan kang dijajah Chris John sasuwene iki.
                “Swasana tarung ing Las Vegas luwih nantang lan luwih angker. Mula aku luwih akeh ndedonga wae,” kandhane.
                Mega ngakoni, satemene yen bisa budhal bareng menyang Amerika, satekane ing Big Bear (panggonan Chris John latihan) dheweke pengin ndedonga bebarengan. Nanging emane tumekane artikel iki ditulis urusan administrasine durung rampung.
                “kemis (10/9/2009) aku nindakake wawancara maneh kanggo ngurus visa menyang Amerika. Muga-muga kabeh lumaku lancar amrih aku bisa langsung pesen tiket pesawat,” ujare.
Wangsulana kang patitis!
a.       Apa hobine Chris John?
b.      Apa perlune Chris John menyang Amerika Serikat ?
c.       Kepriye perasaane Anna Maria Megawati bakal ndeleng sisihane arep dhuwel ?
d.      Apa sebabe Anna ora bisa mangkat bareng Chris John menyang Amerika ?
e.      Kepriye kaanane Chris John ngadhepi dhuwel Juarez ?

D.      Ayo Nulis
Standar Kompetensi         : Mampu menulis karangan dalam berbagai ragam bahasa Jawa sesuai unggah-ungguh dan menulis huruf Jawa
Kompetensi Dasar             : Menulis kalimat berhuruf Jawa menggunakan sandhangan panyigeg wanda
Indikator                                : Menulis sandhangan panyigeg wanda, menulis kata yang menggunakan sandhangan panyigeg wanda, menulis kalimat menggunakan sandhangan panyigeg wanda

sandangan-aksara-jawa1.jpg





E.       Kawruh Basa
Paramasastra (Tata Tembung lan Tata Ukara)
                Trampil basa (ngrungokake, maca, micara, lan nulis) luwih becik maneh tambah pangerten paramasastra sing runtut. Ing wacan ana tembung lingga (kata dasar) sing oleh seselan (sisipan). Salah siji seselan sing digunakake yaiku seselan –in (rimbag tanggap –na) lan seselan –um (rimbag bawa –ma).
Tuladha : 1. Kinen, tembunge lingga ken oleh seselan –in kinen tegese diken, dikon, diprentah
                   2. tumancep, tembung linggane tancep oleh seselan –um tancep tegese nancep

Tembung lingga iki wenehana seselan –in utawa –um, banjur gawenen ukara!
1.       Jotos
2.       Tulis
3.       Sebar
4.       Susul
5.       Sangga


Piwulang 2
Komunikasi
A.      Ayo Ngrungokake
Standar kompetensi         : Mampu mendengarkan dan memahami ragam wacana lisan berupa pesan langsung dan cerita tokoh wayang
Kompetensi Dasar             : Mendengarkan pesan
Indikator                                : Mendengarkan pesan secara benar, menyampaikan pesan kepada orang lain secara lisan atau tertulis, menerapkan bahasa krama inggil dalam menyampaikan pesan

                Saben arep mangkat sekolah mesti pamitan. Iku bukti bocah ngerti tata krama. Ora ketang satembung, bapak ibu maringi weling, kayata :
-“Ya, ngati-ati.”
-“Sinau sing tenanan.”
                Weling jarwa dhosoke diuwel-uwel  lan dieling-eling. Tembung weling padha tegese karo pesen. Weling iku lumantar lisan. Yen lumantar tulis ing kantor jenenge memo.

Tuladha
1.       Weling lumantar lisan
Ibune Watik weling, “Watik, Ibu arep menyang warung, kae banyune yen umob menko kompore dipateni, ya!”
Ora suwe adhine mlayu nyedhaki Watik, banjur takon, “Ibu tindhak ngendi, Mbak?”
Wangsulane Watik, “Ibu tindak menyang warung, aku didhawuhi mateni kompor yen banyune umob.”

2.       Weling lumantar sarana komunikasi
”Para pamiyarsa, wekdal punka ing dhusun Dhadhapan wonten pageblug. Kathah tiyang pejah, amargi flu burung. Mila welingipun Dhinas Kesehatan para warga kedah njagi lingkungan supados resik. Sok sintena ingkang mireng pawartos punika kula aturi ngabari dhateng sanak kadang ugi tanggi tepalih panjenengan.”
Isine welinge : Para warga supaya waspada marang lelara flu burung. Warga didhawuhi njaga karesikan lan ngabari wong liya.

B.      Ayo Micara
Standar Kompetensi       : Mampu mengungkapkan pendapat dan perasaan untuk menanggapi permasalahan dan melakukan wawncara sesuai unggah-ungguh
Kompetensi Dasar           : Menyampaikan tanggapan dan saran
Indikator                              : Mengapresiasi karya sastra, memberikan tanggapan perilaku para tokoh, memberikan saran yang berkaitan dengan karya sastra yang diapresiasi


1.       Maca Wacan
Wacanen batin gatekna isine !
Nyekel Maling

Ing  jaman mbiyen wong mikir lan ngudari perkara isih nganggo cara kang prasaja banget. Bab kuwi kerep dimanfaatake dening bangsane durjana sing kerep nindakake pakaryan maling, kecu, begal, rampog, colong jupuk, lan sapanunggalane.
Ing Bagdad ana sudagar sing mentas kemalingan. Dheweke gawe wara-wara sing kasil nemokake dhuwite emas, cacah 100 benggol oleh ngepek separo. Nanging ora ono sing asil.
Malinge ayem-ayem wae merga jati dhirine ora kaweruhan. Malah sing ngayelake, malinge uga melu sayembara. Kadurjanan ing Bagdad sang saya ruwet.
Ing persidhangan, ana hakim usul marang hakim liyane.
“Genea tuan Hakim ora njaluk bantuane Abu Nawas wae?”
“Abu Nawas sing julig? Yo dicoba wae,” wangsulane.
Abu Nawas gelem melu sayembara.
Atine maling dheg-dhegan, Abu Nawas rekadaya nyekel maling.
Esuke kabeh pendhudhu kampung dikon ngumpul ing ngarep gedhong pengadilan. Abu Nawas  mesthi wae uga teka. Dheweke nggawa kayu kang akeh. Kayu-kayu dhawane padha. Tanpa guneman akeh Abu Nawas banjur ngedum kayu siji mbaka siji marang sing padha teka.
        Abu Nawas pidhato:
        “Dulur-dulur, kayu sing mbok gawa iku tak iseni japa mantra. Sesuk esuk kowe kabeh kudu mbalekake kayu iku marang aku. Aja kuwatir, mung kayu sing dicekel maling  wae modot sakdriji panuding dawane. Wis saiki ndang muliha.”
        Ong sing oranyolong mesthi wae ora kuwatir apa-apa. Nanging suwalike, sing nyolong kaweden setengah mati. Nalika bengi wayahe turu, dheweke ora bisa ngeremake matane. Bathuke panas mikir carane supaya ora kecekel. Suwe anggone mikir, dheweke mesem seneng amarga nemu akal. Yakuwi ngethok kayu sadriji panuding dawane. Kanthi mangkono yen kayu kuwi mengko bengi modot, ateges padha dawane karo ukuran sakawit.
        Esuk kuwi wong sakampung wis padha kumpul ing sangarepe gedhong pengadilan. Si maling uga is teka, kepara dheweke ayem-ayem wae ngadepi Abu Nawas. Kepriye ora ayem, sanajan dheweke malenge amarga kayu ora bakal tambah dawa sadriji panuding, merga sadurunge wis dikethok. Si maling mesem-mesem. Dheweke ngalembana kapinterane dhewe bisa ngalahake trekahe Abu Nawas.
        Barisan wong ngantri kaya ula. Abu Nawas enggal nyeluk hakim supaya ngrangket awong kasebut. Abu Nawas ngerti yen maling iku ngethok kayu kang diwenehake. Mesthi wae kayo ora modot.
        Satus benggol dhuwit emas wusanane pindhah menyang tangan Abu Nawas. Abu Nawas tetp wicaksana, saperangan dhuwit diwenehake marang kaluwargane si maling, saperangan maneh disedhekahake marang wong-wong miskin, apamaneh pinuju sasi Pasa,lan turahane kanggo dheweke dhewe.
(kapethik lan kabesut saka Panyebar Semangat)
C.      Ayo Maca
Standar Kompetensi         : Mampu menbaca dan memahami teks bacaan teknik, intensif, dan membaca huruf Jawa
Kompetensi Dasar           : Membaca teknik (teks pidato, berita, dialog, dan sebagainya)
Indikator                              : Membaca teks dialog dengan benar, mempraktikan dialog dengan teman, membuat kesimpulan dialog





Maca Pacelathon
Ayo wacanen pacelathon ing ngisor iki!

Pak Randhu    : “Pirang-pirang dina iki pendhut dadi omongan. Pendhut ora mung ing pegunungan, nanging wis tekan kutha lan dalan-dalan gedhe. Kepriye tanggapane Bapak ngedhepi bab iku?”
Pak Wandi       : “Pendhut iku kedadeyan nalika banyu ing laut lan dharatan malih dadi uwap. Uwap iku bisa cepet munggah angkasa.”
Pak Randhu    : “Kok bisa kaya mangkono?”
Pak Wandi      : “Amarga abote uwap luwih entheng tinimbang abote hawa.”
Pak Randhu    : “Sawise iku kepriye?”
Pak Wandi       : “Uwap ngumpul banjur dadi bun kang ngambang. Yen hawane adhem banget, ing cedhak lemah agawe pendhut.”
Pak Randhu    : “Kapan biyasane pendhut iku muncul?”
Pak Wandi       : “Biyasane pendhut muncul ing wayah esuk utawa sore, nalika srengenge ora aweh panas akeh.”
Pak Randhu    : “Kepriye carane awake dhewe ngadhepi pendhut nalika ing dalan?”
Pak Wandi      : “Yen lagi mlaku ing cuwaca kang kebak pendhut, prayogane nggawa lampu senter kang sorote bisa nembus pendhut. Yen lunga nggunakake kendharaan, aja lali nguripake lampu sorot.”
Pak Randu      : “Matur nuwun, Pak Wandi.”

D.      Ayo Nulis
Standar Kompetensi       : Mampu menulis karangan dalam berbagai ragam bahasa Jawa sesuai unggah-ungguh dan menulis huruf Jawa
Kompetensi Dasar           : Menulis surat pribadi
Indikator                              : Mampu menulis bagian-bagian surat pribadi, mampu mebuat surat pribadi, mampu menggunakan bahasa krama inggil dalam membuat suara

                Telekomunikasi iku bisa lumantar layang, telpon, radhiyo, lan internet. Layang minangka piranti dhasar kanggo komunikasi papan adoh. Layang ana sing sipate pribadi, dhines, lan wadi.
                Layang kuwi gantine omongane sing nulis layang. Layang bisa nyritakake kahanane sing nulis lagi sedhih apa seneng. Kuwi bisa dingerteni dening wong sing nampa layang sanajan ora weruh langsung.
                Pasinaon iki nggladhi nulis layang sing sipate pribadi. Becike yen nulis layang ngugemi pranatan sing wis gumathok. Layang sing becik iku basane runtut, ngajeni, lan tata tulise bener.

Perangane layang sing ganep kasebut ing ngisor iki.

a.       Titimangsa
Titimangsa ngandharake papan lan wektune nulis. Kanthi mangkono bisa dimangerteni dhodhok selehe sing nulis.
Tuladha
        Surabaya, 13 Oktober 2012
b.      Satata Basa
Satata basa ngandharake wong sing dikirimi layang kasebut.
Tuladha
        Serat mugi katur
        Eyang Kakung lan Eyang Putri
        Ing dalem
Satata basa ditulis ing sajroning layang dudu ing amplop. Sing ditulis ing amplop asma lan alamate sing genap genah, tur cetha.
c.       Adawiyah utawa Adangiyah
Adawiyah utawa adangiyah yaiku tembung utawa ukara pakurmatan manut tata krama sing gumathok. Adawiyah gumantung sapa sing ngirim lan sapa sing dikirimi layang, ana bedane.
Tuladha
1)      Sing dikirim wong tuwa marang anak utawa luwih enom, tembunge mangkene:
·         Kang pandonga
·         Pamuji rahayu

2)      Sing ngirim lan sing dikirimi sapantaran, tembung mangkene :
·         Atur taklim
·         Salam taklim
·         Taklim kula kekalih

3)      Sing ngirim luwih enom tinimbang sing dikirimi, tembunge mangkene :
·         Atur pangabekti
·         Sembah sungkem
·         Sungkem kula

d.      Purwaka Basa
Purwaka basa yaiku pambuka kang ngandharake kabar keslametan, atur pandonga, syukur marang Gusti.
Tuladha
                        Kepareng matur Eyang Kakung lan Eyang Putri, lumantar serat punika kula ngaturi priksa bilih kawontenan kula wilujeng, bagas waras, boten wonten alangan setunggal punapa. Mugi-mugi Eyang ing ngriki ugi tansah pinaringan kanugrahan dening Gusti.
e.      Surasa Basa
Surasa basa yaiku ngandharake isine layang utawa perlune kirim layang.
Tuladha
                  Kejawi saking punika, Eyang, sapunika kula sampun kelas gangsal, sekedhap malih kelas enem. Pak gurunipun sabar, tlaten nuturi dhateng lare-lare. Punapa malih boten dungu mangke dipunwontenaken ulangan akhir semester. Kangge ngadhepi punika kula nyuwun pangestu mugi-mugi kula saged nacep sedaya ngelmu ingkang kaparingaken dening bapak ibu guru. Sasampunipun ulangan lajeng liburan. Dinten liburan mangke manawi Bapak lan Ibu marengaken kula nyuwun dipunteraken datheng dalemipun Eyang. Pareng ta, Yang? Mangke kula nyuwun pelemipun ingkang legi-legi, lho. Kula sampun kangen Eyang.



f.        Wasana Basa
Wasana basa yaiku ngandharake panutupe layang kanthi nyuwun pangapura lan janji tansah sesambungan sateruse.
Tuladha
        Cekap semanten Eyang atur kula. Kupat bumbune santen, manawi wonten ingkang lepat nyuwun pangapunten. Kula ngentosi kabaripun eyang.

g.       Peprenahan
Peprenahan yaiku prenah sesambungan kulawarga sing ngirim lan sing dikirimi.
Tuladha
·         Ingkang wayah, kanggo putu marang eyang
·         Ingkang putra, kanggo anak marang wong tuwa
·         Kancamu, kanggo kancane dhewe
·         Eyangmu, kanggo eyang marang putu

h.       Tandha Tangan
Tandha tangan pribadine sing gawe layang

i.         Asma Terang
Asma terang ngandharake sapa jenenge sing nulis layang

Isine layang :
                                                                                                                                                Semarang, 01 Agustus 2012
Serat mugi katur
Eyang Kakung lan Eyang Putri
Ing dalem

Atur pangabekti,
Kepareng matur Eyang Kakung lan Eyang Putri, lumantar serat punika kula ngaturi priksa bilih kawontenan kula wilujeng, bagas waras, boten wonten alangan setunggal punapa. Mugi-mugi Eyang ing ngriki ugi tansah pinaringan kanugrahan dening Gusti.
Kejawi saking punika, Eyang, sapunika kula sampun kelas gangsal, sekedhap malih kelas enem. Pak gurunipun sabar, tlaten nuturi dhateng lare-lare. Punapa malih boten dungu mangke dipunwontenaken ulangan akhir semester. Kangge ngadhepi punika kula nyuwun pangestu mugi-mugi kula saged nacep sedaya ngelmu ingkang kaparingaken dening bapak ibu guru. Sasampunipun ulangan lajeng liburan. Dinten liburan mangke manawi Bapak lan Ibu marengaken kula nyuwun dipunteraken datheng dalemipun Eyang. Pareng ta, Yang? Mangke kula nyuwun pelemipun ingkang legi-legi, lho. Kula sampun kangen Eyang.
Cekap semanten Eyang atur kula. Kupat bumbune santen, manawi wonten ingkang lepat nyuwun pangapunten. Kula ngentosi kabaripun eyang.

Ingkang wayah,


Tias

 


E.       Kawruh Basa
Ngetrepake saroja yaiku tembung rangkep, maksude tembung loro kang padha tegese utawa meh padha tegese dienggo bebarengan.
Tuladha
·         Dulur-dulur, kayu-kayu sing mbok gawa iku takiseni japa mantra
·         Wong-wong sing rumangsa ora tau tumindak colong jupuk

Piwulang 3
Lingkungan
A.      Ayo Ngrungokake
Standar Kompetensi         : Mampu mendengarkan dan memahami wacana lisan melalui pembacaan teks cerita rakyat dan tembang macapat
Kompetensi Dasar             : Mendengarkan tembang Mijil
Indikator                                : Menimak tembang Mijil, menjelaskan kata-kata sukar, menjelaskan isi ajaran yang terkandung dalam tembang Mijil

1.       Nembang Mijil
Tembang mijil klebu jinise tembang Macapat.
Sekar Mijil
Laras pelog patet nem
Ing mataram betengipun inggil,
Ngubengi kedhaton,
Plengkung lima maju pat mengane
Jagang jero toyanipun wening
Tur pinancak suji
Gayam turut lurung
B.      Ayo Micara
Standar Kompetensi         : Mampu mengungkapkan pendapat dan perasaan secara lisan, mendiskripsikan benda dan menanggapi persoalan faktual sesuai dengan unggah-ungguh
Kompetensi Dasar             : Menanggapi persoalan faktual menggunakan ragam bahasa yang santun
Indikator                                : Mengungkapkan persoalan faktual menggunakan ragam krama inggil, mengungkapkan pernyataan setuju dan tidak setuju, memberikan komentar positif atau negatif tentang persoalan faktual

Menehi  tanggapan
                Menehi tanggapan iku bisa sarujuk uga bisa ora sarujuk. Manawa nanggapi nggunakake basa krama luwih prayoga tinimbang basa ngoko.

Tuladha
Lingkungan Resik
Setuju. Lingkungan ingkang resik punika ngremenake sedaya tiyang. Ingkang wigatos njagi supados resik, sedaya warga tumut tumandang. Boten namung ngandelaken petugas kemawon. Uwuh dipunpilihaken ingkang organik lan non organik. Sokur bage saben RT wonten ingkang saged ngginakaken uwuh dados barang ingkang aji. Wuh dipundah. Asilipun saged kangge tambahan nyekapi kabetahan ing griya.

Lingkungan Reged
Bonten sarujuk. Lingkungan ingkang reged damel boten krasan. Punapa malih wonten gandanipun bathang tikus, waah nyiksa sanget. Ambegan seseg, nahan ambegan boten betah. Lingkungan reged dados susuh lemut lan laler. Kamangka kewan punika dados lantaran ing sesakit dhateng tiyang. Pakulinan resikan kedah dipunwiwiti saking dhiri pribadinipun piyambak. Umpaminipun mbucal wuh ing pawuhan, boten ing saenggen-enggen.


C.      Ayo Maca
Standar Kompetensi         : Mampu membaca dan memahami teks cerita anak, membaca indah, dan membaca huruf Jawa
Kompetensi Dasar           : Membaca indah (geguritan)
Indikator                                : Membaca geguritan, menjelaskan isi geguritan, menjelaskan isi ajaran yang terkandung dalam geguritan
               
Maca Geguritan

Kancaku

Keprungu suwaramu
Kang lagi nyanyi
Dakrungokake saka radhiyo
Nalika acara tembang kenangan
Aku kangen marang sliramu
Kangen marang gegojeganmu
Apa sliramu uga kangen aku

Kancaku………..
Saiki wis telung taun
Aku lan sliramu pisah
Pisah omah, sekolah, kutha, lan pulo
Ananging ora pisah paseduluran iki
Paseduluran kang rumaket

Dhuh Gusti,
Menawi kepareng
Panjenengan panggihaken
Kula lan kanca kula

D.      Ayo Nulis
Standar kompetensi         : Mampu menulis laporan sederhana dalam ragam bahasa Jawa tertentu dan menulis huruf Jawa
Kompetensi Dasar             : Menulis kalimat sederhana berhuruf Jawa menggunakan pasangan
Indikator                                : Menulis minimal 10 huruf pasangan yang diketahui, menulis kata menggunakan huruf pasangan, menulis kalimat sederhana menggunakan huruf pasangan

pasangan-aksara-jawa.jpg





E.       Kawruh Basa
Cangkriman
                Cangkriman yaiku unen-unen isine ngemu teges kang kudu dibedhek. Tembung kang kanggo mbedhek diarani batangan utawa bedhekan.




Tuladha
Pitik walik saba kebon = ………………
Pitik walik saba kebon = nanas.
1.       Barange bosok malah enak = ….                                                                        a. tempe
2.       Ana awake, ana lengene, nanging tanpa sirah = ….                                   b. wong mikul areng
3.       Dikethok dadi dawa, yen disambung dadi cedhak = ….                            c. bung lan wit pring
4.       Sing cendhek dikeruki, sing dhuwur diurugi = ….                                        d. gendheng bocor
5.       Tibane ana ngisor, sing dhuwur diurugi = ….                                                 e. salak
6.       Pitik walik saba meja = ….                                                                                     f. tape
7.       Kebo ijo dicancang merang = ….                                                                        g. sarung
8.       Anake tapihan, biyunge wuda = ….                                                                  h. klambi
9.       Ngarep ireng, mburi ireng, sisih tengah methentheng = ….                   i. timbangan
10.   Sega sakepel dirubung tinggi = ….                                                                     j. sulak



1 komentar: